Остеопорозата е метаболичко заболување на коските, кое се карактеризира со прогресивно губење на коскената маса по единица волумен, што ја зголемува склоноста кон фрактури, особено на пршлените, подлактицата и вратот на бедрената коска.
Живата коска никогаш не мирува и постојано се ремоделира, обновувајќи го снабдувањето со минерали, што ја заменува старата коска со нова. Во овој процес, покрај коскените клетки, калциумот и фосфатот и сврзното ткиво, учествуваат и жлезди со внатрешно лачење. На регенерацијата на коските позитивно влијае физичката активност и нормалното ниво на полови хормони.
По четириесеттата година, мажите годишно губат од 0,5 до 0,75% од коскената маса, а жените 1,5 до 2%. По менопаузата кај жените, оваа загуба се зголемила до 3%.
Остеопорозата се јавува почесто кај жени со рана менопауза, слаби жени, оние со семејна историја на остеопороза, кои не се занимаваат со физичка активност и се помалку изложени на сонце, кај пушачи, кај жени кои не внесуваат доволно калциум во исхраната, кои консумираат големи количини алкохол и кафе и оние кои се лекуваат со стероиди, хепарин и лекови за неутрализирање на стомачната киселина. Зголемениот внес на протеини предизвикува зголемено излачување на калциум преку бубрезите (висок степен на остеопороза во западните земји поради високо-протеинската исхрана).
Остеопорозата најчесто се открива по спонтани скршеници при ненадејно движење, скршеници по пад (често дома) и болка во ‘рбетот што се јавува особено по долго стоење или носење товар. Старите скршеници на пршлените, најчесто торакалните, често се откриваат подоцна со рендген. Последица на ваквите скршеници е губење на висината, што е честа појава кај напредната остеопороза. Според податоците од развиените земји, се предвидува дека околу 30% од жените ќе претрпат една од горенаведените фрактури во текот на нивниот живот. Фрактурите на вратот на бедрената коска се толку чести кај постарите денес што овие луѓе зафаќаат повеќе од 25% од креветите во ортопедските болници, а нивната рехабилитација е бавна и долга. Само половина од повредените повторно стануваат подвижни.
Превенцијата на остеопорозата започнува веќе во детството, со правилна исхрана со доволна количина на калциум, која ја има во изобилство во млечните производи и редовна физичка активност која спречува деформитети на коскениот систем. Од естетска гледна точка, тенкоста е прифатена денес, но треба да се нагласи дека секој вишок доведува до појава на болест. Луѓето кои земаат лекови кои доведуваат до намалување на густината на коските треба да бидат под надзор на лекар. Покрај храната богата со калциум и витамин Д, во староста се препорачува постојана физичка активност, пешачење, пливање и изложување на сонце. Во зрелоста треба да се обезбеди доволна дневна количина на калциум од 800 mg, за постарите 1000 mg, а за жени во менопауза 1550 mg.
Кога веќе се појавила остеопороза, потребно е по темелно лекување да се започне терапија со лекови кои ќе го забават нејзиниот развој и ќе ја зголемат коскената маса, а со тоа ќе спречат фрактури на коските. Во исто време, треба да се избегнуваат нагли движења и свиткување, кревање и влечење на тешки предмети и да се спречат паѓања (особено со соодветни обувки кои не се лизгави и добро го покриваат стапалото). Кога сте уморни, добро одморете се на рамен кревет кој не се витка под тежината на телото.
ПРЕПОРАКИ НА СЗО
- Декса скен е златен стандард за мерење на густина на коскена маса
- Скрининг треба да отпочне на 65 г. кај сите жени
- Доколку има ризик фактори после 50 г. доколку има фрактура и порано
- ДЕКСА секоја втора година
- Пратење на успешноста од лекувањето
Остеопорозата може да се превенира и може да се лекува
Најдобро е да не дојде до првата фрактура бидејки после неа обично доаѓа и до други фрактури.